Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προστασίας Δεδομένων (EDPB) θα εκδώσει σύντομα την πιο σημαντική γνωμοδότησή του μέχρι σήμερα: Θα καθορίσει εάν οι Ευρωπαίοι θα συνεχίσουν να έχουν μια ρεαλιστική επιλογή για την προστασία του δικαιώματός τους στην ιδιωτική ζωή στο διαδίκτυο. Τον Νοέμβριο του 2023, η Meta υιοθέτησε μια προσέγγιση «Πληρωμή ή Εντάξει». Έκτοτε, οι χρήστες αναγκάζονται είτε να πληρώνουν ένα «τέλος απορρήτου» 251,88 € ετησίως ή να συμφωνούν να παρακολουθούνται. Ως εκ τούτου, οι αρχές προστασίας δεδομένων της Ολλανδίας, της Νορβηγίας και του Αμβούργου (ΑΠΔ) ζήτησαν δεσμευτική γνώμη της EDPB για το θέμα αυτό. Εάν το «Pay or Okay» νομιμοποιηθεί, οι εταιρείες σε όλους τους κλάδους της βιομηχανίας θα μπορούσαν να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Meta – κάτι που θα μπορούσε να σηματοδοτήσει το τέλος της πραγματικής συναίνεσης στη χρήση των δεδομένων της Ευρώπης. Το noyb έχει πλέον ένωσε τις δυνάμεις του με άλλες 27 ΜΚΟ (συμπεριλαμβανομένων των Wikimedia Europe, Bits of Freedom και του Norwegian Consumer Council) για να παροτρύνει το EDPB να εκδώσει μια γνώμη που προστατεύει το θεμελιώδες δικαίωμα στην προστασία δεδομένων.
- Κοινή επιστολή προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προστασίας Δεδομένων
- Αίτημα της DPA για γνωμοδότηση της EDPB σχετικά με τη «συναίνεση ή πληρωμή»
Ο Μέτα λέει «πλήρωσε για τα δικαιώματά σου». Αφού το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (ΔΕΕ) κήρυξε παράνομο τον χειρισμό δεδομένων χρηστών από τη Meta τον περασμένο Ιούλιο, η Meta μεταπήδησε στην επόμενη καλύτερη επιλογή για να παρακάμψει τον GDPR και εφάρμοσε το λεγόμενο σύστημα «Pay or Okay». Από τον Νοέμβριο του 2023, οι χρήστες του Instagram και του Facebook αναγκάζονται είτε να πληρώνουν ένα τέλος έως και 251,88 ευρώ ετησίως είτε να συμφωνούν να παρακολουθούνται για στοχευμένες διαφημίσεις. Με άλλα λόγια: Αντί να ζητήσει τελικά ναι/όχι τη συναίνεση, η Meta χρεώνει ένα τέλος 251,88 € για κλικ στο κουμπί «απόρριψη». Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι άνθρωποι απλώς δεν έχουν άλλη επιλογή από το να αποδεχτούν την εκμετάλλευση των δεδομένων τους, όταν έρχονται αντιμέτωποι με μια αμοιβή. Το αποτέλεσμα καταδεικνύεται ξεκάθαρα από επιστημονικές μελέτες: Για παράδειγμα, ο Διευθύνων Σύμβουλος του contentpass παρόχου «Pay or Okay» δήλωσε ότι το 99,9% των επισκεπτών συμφωνεί να παρακολουθεί όταν αντιμετωπίζει χρέωση 1,99 €. Ταυτόχρονα, αντικειμενικές έρευνες υποδεικνύουν ότι μόνο το 3-10 % των χρηστών επιθυμούν τα προσωπικά τους δεδομένα να χρησιμοποιούνται για στοχευμένη διαφήμιση.
Max Schrems: «Σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ, οι χρήστες πρέπει να έχουν «ελεύθερη και γνήσια επιλογή» όταν συναινούν στην παρακολούθηση για εξατομικευμένη διαφήμιση. Στην πραγματικότητα, αναγκάζονται να πληρώσουν ένα τέλος για να προστατεύσουν το θεμελιώδες δικαίωμά τους στην ιδιωτική ζωή».
Τα προεπιλεγμένα τετράγωνα είναι παράνομα, αλλά η χρέωση για «απόρριψη» είναι εντάξει; Οι αρχές προστασίας δεδομένων της Ολλανδίας, της Νορβηγίας και του Αμβούργου (DPA) ζήτησαν τώρα γνώμη του EDPB σχετικά με αυτήν την προσέγγιση, η οποία θα καθορίσει το μέλλον της δωρεάν online συναίνεσης. Οι πιθανές συνέπειες αυτής της γνώμης υπερβαίνουν κατά πολύ τη συλλογή δεδομένων χρηστών από τη Meta: Εάν νομιμοποιηθεί το «Pay or Okay», η προσέγγιση θα εξαπλωθεί σαν πυρκαγιά. Αυτό μπορεί να φανεί στη Γερμανία, όπου το 30% των κορυφαίων 100 ιστοτόπων χρησιμοποιούν ήδη το "Pay or Okay" για να αυξήσουν τα ποσοστά συναίνεσης. Ενώ το ΔΕΕ και οι αρχές ήταν μέχρι στιγμής σαφές ότι π.χ. τα «προσημειωμένα κουτιά» ή τα κουμπιά απόρριψης στο δεύτερο επίπεδο ενός πανό είναι παράνομα, φαίνεται ότι η απλή αίτηση χρημάτων δεν θεωρείται ξεκάθαρο πρόβλημα. Εάν οι ΑΠΔ δεν λάβουν ξεκάθαρη στάση εναντίον αυτού, οι Ευρωπαίοι μπορεί γρήγορα να χάσουν την «πραγματική ή ελεύθερη επιλογή» να αποδεχτούν ή να απορρίψουν την επεξεργασία των προσωπικών τους δεδομένων, η οποία ήταν ακρογωνιαίος λίθος του GDPR και έχει επανειλημμένα υποστηριχθεί από το ΔΕΕ .
Max Schrems: «Είναι σαφές ότι η προσέγγιση laissez-faire για το «Pay or Okay» σε ορισμένα κράτη μέλη είναι μια αποτυχία. Για παράδειγμα, η Γερμανία πλημμύρισε με συστήματα «Pay or Okay» σε μόλις εννέα μήνες αφότου το επέτρεψαν οι αρχές. Οι αρχές έχουν τώρα την ευκαιρία να αντιστρέψουν την εθνική τους προσέγγιση όταν αυτό ψηφιστεί στις Βρυξέλλες».
Αποτυχία προσπάθειας υποστήριξης των μέσων ενημέρωσης. Τα πρώτα προγράμματα «Πληρωμή ή Εντάξει» εισήχθησαν από αντιμαχόμενους ειδησεογραφικούς οργανισμούς που έχασαν αυξανόμενα ποσά από διαφημιστικά έσοδα. Φαίνεται λοιπόν ότι οι ΑΠΔ έχουν δώσει το πράσινο φως για τέτοια συστήματα με την ελπίδα να υποστηρίξουν τον κλάδο των ειδήσεων. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, οι εκδότες λαμβάνουν το υπόλοιπο των εσόδων από διαφημίσεις μόνο εάν οι χρήστες αποδεχτούν την παρακολούθηση. Επίσης, έως και το 99,9% των ανθρώπων επιλέγουν την επιλογή «Εντάξει», με αποτέλεσμα ελάχιστες πωλήσεις πληρωμένων συνδρομών. Τα πραγματικά κέρδη από εξατομικευμένες διαφημίσεις παραμένουν σε μεγάλες εταιρείες όπως η Meta και η Google.
Max Schrems: «Η ελπίδα ήταν ότι το «Pay or Okay» θα μπορούσε να σώσει τα μέσα ενημέρωσης που έχασαν τα διαφημιστικά τους έσοδα από τη «μεγάλη τεχνολογία». Αυτό δεν λειτούργησε, καθώς το 99,9% αρνείται να πληρώσει για να πάρει πίσω τα δικά του δεδομένα. Η ειρωνεία είναι ότι η «μεγάλη τεχνολογία» χρησιμοποιεί τώρα το κενό για τον εαυτό της».
Θεμελιώδη δικαιώματα ως αγαθό πολυτελείας; Εάν ένας σημαντικός αριθμός εταιρειών και ιστότοπων αλλάξει σε «Πληρωμή ή Εντάξει», το κόστος θα έβγαινε γρήγορα εκτός ελέγχου. Ο μέσος Ευρωπαίος έχει 35 εφαρμογές εγκατεστημένες στο smartphone του. Εάν όλες αυτές οι εφαρμογές ακολουθούσαν το παράδειγμα της Meta και χρεώνουν μια χρέωση παρόμοια με 251,88 € ετησίως, η τιμή θα έσπασε τον προϋπολογισμό των περισσότερων ανθρώπων. Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, μια τετραμελής οικογένεια με μόλις 35 εφαρμογές ανά τηλέφωνο θα κατέληγε με λογαριασμό 35.263,20 € ετησίως. Αυτό θα καθιστούσε σε μεγάλο βαθμό μη διαθέσιμο το δικαίωμα στην προστασία των δεδομένων, και όχι μόνο για το 22,6% του ευρωπαϊκού πληθυσμού που βρίσκεται επί του παρόντος σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού .
Max Schrems: «Οι χρήστες ασχολούνται με εκατοντάδες ιστότοπους, εφαρμογές και εταιρείες κάθε μήνα. Όλα αυτά θα μπορούσαν απλώς να χρεώσουν ένα «τέλος προστασίας προσωπικών δεδομένων» εάν δεν συμφωνείτε ότι τα δεδομένα σας συλλέγονται, κοινοποιούνται ή πωλούνται. Εάν κάνετε τα μαθηματικά, αυτό ανέρχεται σε χιλιάδες ευρώ ετησίως».
28 ΜΚΟ καλούν την EDPB να προστατεύσει τη δωρεάν συναίνεση στο διαδίκτυο. Ως εκ τούτου, οι υπογεγραμμένες 28 ΜΚΟ και Οργανώσεις για τα Δικαιώματα των Καταναλωτών (συμπεριλαμβανομένων των Wikimedia Europe, Bits of Freedom και του Norwegian Consumer Council) προτρέπουν την EDPB και όλες τις εθνικές αρχές προστασίας δεδομένων να αντιταχθούν σθεναρά στο «Pay or Okay» προκειμένου να αποτραπεί η δημιουργία σημαντικού κενού στον GDPR. Η γνώμη του EDPB θα διαμορφώσει το μέλλον της προστασίας δεδομένων και του Διαδικτύου για τα επόμενα χρόνια. Είναι υψίστης σημασίας η γνώμη να εγγυάται πραγματικά στα υποκείμενα των δεδομένων μια «γνήσια και ελεύθερη επιλογή» ως προς την επεξεργασία των προσωπικών τους δεδομένων.
Max Schrems: «28 οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών καλούν τώρα τις αρχές να διασφαλίσουν ότι τα θεμελιώδη δικαιώματα δεν θα γίνουν εμπόρευμα ή αγαθό πολυτελείας. Αυτή είναι πιθανώς η πιο σημαντική απόφαση σχετικά με τα δικαιώματα της ΕΕ για την ιδιωτική ζωή εδώ και μια δεκαετία».
